AKKOYUNLULAR: Osmanlı için söğüt ne ise Akkoyunlular için Bayburt odur. Çünkü yüz yılı aşkın bir süre saltanat süren ve Sivas’tan, Horasan’a kadar çok geniş topraklarına yayılan Akkoyunlu devletinin çıkış noktası burasıdır.14.yy da Bayburt yöresinde adı geçen Akkoyunlu aşiretiydi.Akkoyunluların reisi Diyarbakır Emiri Turali beydi.Dede Korkut öykülerindeki Kan-Turalı bölümünden bu Emir ile ilişkisi açık bir gerçektir.1349 da Turalı bey ile Bayburt Emiri Mahmut Rikabtar ve Erzincan Emiri Gıyaseddin İnebap birlikte Bayburt tan Trabzon üzerine yürüdüler.Cenevizliler de Trabzon donanmasını yaktılar. Trabzon u yeni anlaşmalara zorladılar.Trabzon un yeni imparatoru Aleksi Kommen III Türkmenlerinin bir gün Trabzon devletini yıkmalarından korkuyordu. O yüzden onlarla dostluk kurma yolunu seçti. Kız kardeşi Maria Despina yı Turali Bey in oğlu Fahrettin di. Yeğeni olan Karay ölük Osman Beyi de ihmal etmedi. Bir kızını da ona verdi. Trabzon Kral kızlarının dede korkut öykülerinde de yer alması da bu olayların etkisi bulunmalıdır.Kutlu Bey ölünce yerine oğlu Ahmet Bey Bayburt emiri oldu. Karakoyunluların himayesindeki Erzincan Emiri Mutaharten Bey ile arası açıktı.Ahmet bey de Selçuk tahtını gasp etmiş olan Kadı Burhaneddin i arkasına aldı. 1394 deki Erzincan üzerine yürüyerek yöreyi kendi emirliğine kattı. Ahmet in kardeşi Osman ise Kadı Burheddine karşı savaştı ve onu ortadan kaldırırdı.Akkoyunlu devletini kurdu. Timur un 1402 Ankara savaşını kazanmasından sonra,bölge bir süre için Timur un oğlu mirza Halil Sultan ın yönetimine verdi. Timur dan sonra Akkoyunlu devleti sınırlarının Horasan a kadar uzandığı bu dönemde Türkmenler arasında azda olsa İran Azerbaycan´ına doğru tersine bir göç yaşanmıştır. Bizans Osmanlılarca fethedilince Fatih Trabzon u de vergiye bağladı.Trabzon vergi vermektense Akkoyunlular ile anlaşma yoluna gitti.Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan Bey bir kez daha bir kral kızıyla evlenmiş ve Trabzon kralları ile akrabalık yenilenmişti. Uzun Hasan Fatih e yeğenini elçi göndererek Trabzon dan vergi alınmamasını istedi.Aksi halde Fatih in dedesinin Uzun Hasan ın dedesine vermeyi kabul etti verginin birikmiş yıllığı birden isteyeceğini bildirdi. Fatih ´´olur, önümüzdeki yıl kendim gelir borcumu öderim´´diye haber gönderdi. 1461 yılında Fatih donanmasını Karadeniz e açılırken kendiside kara ordusuyla yola çıktı.Erzincan a kadar gelen Fatih in niyetini anlayan Uzun Hasan annesi Sara Hatun u Fatih e elçi olarak gönderdi.Sara Hatun oğlunun bağışlanmasını istedi.Fatih ona ´´Anne´´ diyerek saygı gösterdi. Uzun Hasan ı Trabzon krallına yardım etmemek koşuluyla affedeceğini söyledi. Elçilerden yalnız birini haberci olarak uzun Hasan a gönderdi. Heyeti ve Sara Hatun u Trabzon alındıktan sonra göndereceğini söyleyip beraberinde Bayburt a gönderdi. Fatih in Otluk beyli zaferinden sonra bile Bayburt bir süre sonra Akkoyunluların daha sonra da Safevilerin etki alanı içinde kaldı.Yavuz Sultan Selim,Trabzon valisi iken Bayburt Safavilerin etki alanı içine kaldı. Yavuz sultan Selim Trabzon valisi iken Bayburt Safavilerin egemenliği altındaydı.Yavuz Çaldıran zaferinden sonra Tebriz e giderken Bayburt un fethi için vezirlerden Bıyıklı Mehmet Paşa yı görevlendirmiş,fetih 17 Ekim 1514 te gerçekleştirilmiştir. 1553 de Şah Tahmas ın Bayburt üzerine karşı saldırısı da Osmanlıların galebesi ile sonuçlandırılmıştır. |
